Praktijkervaringen | Zelf procederen is mogelijk
In veel zaken is het mogelijk om te procederen zonder advocaat, bijvoorbeeld bij de kantonrechter van de woonplaats van uw tegenpartij. Denk bijvoorbeeld aan arbeids- en agentuurzaken, zaken die te maken hebben met huur, of een geldvordering voor onbetaalde facturen. Om te procederen zonder een advocaat moet uw geldvordering lager zijn dan € 25.000,--. Is uw vordering hoger, dan bent u verplicht om een advocaat te schakelen en dient uw zaak te worden behandeld door de rechtbank, in plaats van door de kantonrechter.
Iedere burger in Nederland mag zelf een dagvaarding opstellen. De dagvaarding is een schriftelijke, officiële eis met een oproeping, gericht aan de gedaagde partij om voor de rechter te verschijnen. Bij wet is wel geregeld dat een gerechtsdeurwaarder de dagvaarding aan uw tegenpartij, de ‘gedaagde’, dient te overhandigen. Deze ambtelijke handeling wordt het ‘betekenen’ van de dagvaarding genoemd. Zo weet de rechter zeker dat uw dagvaarding de tegenpartij ook daadwerkelijk tijdig heeft bereikt.
Ook als gedaagde partij in een procedure bij de kantonrechter bent u niet verplicht om een advocaat in te schakelen. Komt u echter niet opdagen als gedaagde, dan wordt u automatisch bij ‘verstek’ veroordeeld en wordt de eis van de eisende partij toegewezen, tenzij de rechter de vordering onrechtmatig of ongeloofwaardig vindt. U mag als gedaagde partij zelf uw verhaal vertellen bij de rechter op de datum die in de dagvaarding staat vermeld. U kunt ook een schriftelijk antwoord bij hem indienen. Als u een rechtsbijstandsverzekering heeft kunt u zich als eisende of gedaagde partij ook laten bijstaan door een medewerker van de rechtsbijstandsverzekeraar.
Is zelf procederen verstandig?
In onze meer dan 25 jaar praktijkervaring hebben we vaak gezien dat er cruciale fouten worden gemaakt door de partij die zonder advocaat een dagvaarding opstelt of verweer voert. Dat geldt ook voor medewerkers van rechtsbijstandsverzekeraars. Dat heeft vaak te maken met een gebrek aan ervaring op het gebied van procesrecht, waardoor fouten worden gemaakt en kansen onbenut blijven. Ik moet bekennen dat ik regelmatig tijdens zittingen bij de kantonrechter, de zogenaamde ‘comparitie’, gniffelend het gestuntel van mijn wederpartij heb gadegeslagen, als die zijn zaak verprutste door onvoldoende kennis van het procesrecht. Dat maakte de kans op succes in die zaak voor mijn cliënt een stuk groter. Ik besef dat ik nu mijn eigen glazen ingooi, maar ik geef u toch enkele voorbeelden.
Praktijkvoorbeelden
Allereerst schrijft het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering voor dat de dagvaarding en het verweer aan bepaalde minimale vereisten moeten voldoen. Daar gaat het wel eens fout. Daarnaast worden de volgende fouten regelmatig gemaakt.
1. De verkeerde bevoegde rechter
Bij het instellen van een vordering is van belang dat men dat wel bij de daartoe bevoegde rechtbank doet. Er is daarbij sprake van een onderscheid tussen relatieve bevoegdheid (waar is de bevoegde rechtbank gevestigd?) en de absolute competentie (welk soort rechtbank is bevoegd?).
De hoofdregel is dat de rechter van de woonplaats van uw gedaagde partij bevoegd is om van het geschil kennis te nemen. Partijen kunnen echter in een schriftelijke overeenkomst of in hun algemene voorwaarden met elkaar afspreken dat een andere rechter, bijvoorbeeld de Raad van Arbitrage (bij bouwzaken), of een rechter in de eigen woonplaats van de verkoper of leverancier bevoegd is. Toch betekent dat niet dat deze keuze, die “forumkeuze” wordt genoemd ook altijd rechtsgeldig is. Voor álle vorderingen tot € 25.000 is een forumkeuze namelijk niet geldig. Dan is uitsluitend de kantonrechter van de woonplaats van de gedaagde bevoegd. Ongeacht om wat voor partijen het gaat. De bedoeling van de wetgever is vooral om de ‘zwakkere’ partij te beschermen en te voorkomen dat hij ervan wordt weerhouden om op een toegankelijke manier een rechtszaak te starten. Dat betekent dat de verkeerde rechter de zaak niet kan behandelen en de vordering afwijst of deze verwijst naar een andere rechter, met alle nodige extra kosten van dien.
2. Tegenvordering verkeerd ingediend
Vaak komt een gedaagde partij met een uitgebreid verweer, bijvoorbeeld omdat hij schade heeft geleden die hij vergoed wil zien. Reden waarom de facturen van de eiser niet worden betaald, maar worden verrekend met de schadevordering. Vaak wordt dan vergeten dat in zo’n geval meestal een “vordering in reconventie” moet worden ingediend, dat wil zeggen een schriftelijke tegenvordering in de conclusie van antwoord. Gebeurt dat niet en is het verweer niet eenvoudig vast te stellen, dan kan de rechter de tegenvordering op basis van artikel 6:136 BW niet in behandeling nemen en wordt deze afgewezen. We zien zelfs tot onze verbazing dat ook advocaten regelmatig deze fout maken.
3. Wie moet wat bewijzen?
Vaak staat of valt een zaak met de vraag welke partij een bepaald feit moet bewijzen. De hoofdregel van het bewijsrecht in artikel 150 Wetboek van Rechtsvordering (Rv.) luidt dat degene die iets stelt, dat ook moet bewijzen. Vaak wordt een verweer op poten gezet, zonder dat dit verder is onderbouwd met bewijsstukken. Of men vergeet een bepaald bewijs aan te bieden. De rechter kan dan het verweer als onvoldoende gemotiveerd van de hand wijzen. Hetzelfde geldt echter ook voor de vordering van de eisende partij, waarbij de bewijslast vaak ligt. Komt u niet met documenten of correspondentie die uw verhaal onderbouwen, dan maakt u geen kans. Deze bewijsregel is een van de belangrijkste regels uit het procesrecht. Hiermee worden de meeste fouten gemaakt.
4. Vergeten de vernietiging of ontbinding van de overeenkomst in te roepen
Als twee partijen met elkaar een koopovereenkomst sluiten, zitten er vaak bij de koopovereenkomst algemene voorwaarden, de zogenaamde ‘kleine lettertjes’. Die kunnen van belang zijn voor succes in uw zaak, omdat daarin meestal allerlei aardige bepalingen staan, waarbij bijvoorbeeld de aansprakelijkheid van de verkoper wordt uitgesloten. Vaak vergeten ondernemers helaas deze voorwaarden ook daadwerkelijk mee te sturen. Dat kan betekenen dat ze niet gelden! Ik maak regelmatig mee dat de gedaagde partij dan roept: “De algemene voorwaarden zijn niet van toepassing, want ik heb ze nooit gehad! Als echter op het briefpapier wordt verwezen naar de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden, dan zijn deze voorwaarden in het zakelijke verkeer tussen bedrijven vaak al snel van toepassing. Ook al zijn ze niet meegestuurd. Vergeet de koper dan te vermelden dat hij eigenlijk bedoelde de algemene voorwaarden te vernietigen ex artikel 6:233 sub b B.W., dan vist hij achter het net. Ook wordt regelmatig vergeten de ontbinding van de overeenkomst in te roepen als men daarvan af wil. Dan blijft de overeenkomst en dus de verplichting tot betalen gewoon in stand. De rechter kan namelijk niet ambtshalve zelf de rechtsgronden aanvullen, dat wil zeggen de rechter heeft het te doen met het verweer dat wordt gevoerd en kan dit niet zelf aanvullen in het voordeel van een van de partijen. De rechter moet immers onpartijdig blijven. Dat betekent dus in de praktijk dat door te vergeten de juiste zin uit te spreken of op te schrijven, de schadevordering van de andere partij van € 20.000 zo maar eens kan worden afgewezen, omdat dit nu eenmaal in de kleine lettertjes van de verkoper staat of dat de schade oploopt omdat men vergeet de overeenkomst te ontbinden.
5. Perikelen van internationaal recht, welk recht is van toepassing?
Als er sprake is van een grensoverschrijdend conflict, waarbij een van de partijen in het buitenland is gevestigd, dan is het van belang om te beoordelen welk recht van welk land dan van toepassing is tussen partijen. Elk land kent immers zijn eigen regels en eigenaardigheden. Dat kan voor een zaak grote gevolgen hebben. Zo kan een overeenkomst of afspraak rechtsgeldig zijn in Nederland, maar dat hoeft nog niet zo te zijn in België of andersom. Soms zijn de mogelijkheden om een forse schadevergoeding te vragen elders veel ruimer dan bijvoorbeeld in Nederland. Of zijn klachttermijnen korter of langer.
Partijen kunnen altijd met elkaar afspreken samen te kiezen voor het recht van een bepaald land, om zo van het ‘gedoe’ af te zijn. Gedoe bijvoorbeeld vanwege het moeten vragen om advies aan een advocaat in een ander land over het recht daar. Wij hebben inmiddels op ons kantoor aardig wat kennis opgebouwd op het gebied van internationaal recht en het recht van andere landen via ons internationaal netwerk Euravocat. We komen jaarlijks met andere kantoren in Europa samen om over verschillen tussen de rechtstelsels te debatteren. In een internationale zaak kunnen we daardoor snel schakelen met onze collega’s in het buitenland om te vragen of het gunstiger is om in die zaak te kiezen voor het recht van bijvoorbeeld Frankrijk in plaats van Nederlands recht. Als blijkt dat op de overeenkomst eigenlijk Frans recht van toepassing is en dat niet in het voordeel van onze cliënt is, dan leg ik meestal aan de Nederlandse tegenpartij voor om maar te kiezen voor Nederlands recht. Onder het mom van: “dat is voor iedereen gemakkelijker, want dat kennen we tenminste”. In 99% van de gevallen krijg ik dan direct als antwoord: “ja natuurlijk, laten we dat doen!”. Een gemiste kans dus voor de tegenpartij. Tel uit je winst.
Een goede advocaat maakt het verschil
Er zijn er nog legio voorbeelden te noemen waaruit blijkt dat de opleiding die wij als advocaten volgen en nog steeds verplicht volgen, niet voor niets is geweest en we vaak (gelukkig) kunnen scoren voor onze cliënten omdat de andere partij fouten maakt of cruciale argumenten of mogelijkheden laat liggen door zelf verweer te voeren of het via een rechtsbijstandsverzekeraar te proberen. U mag er van uit gaan dat een goede advocaat voor u het verschil maakt. U kunt uw advocaat bovendien aanspreken op fouten die hij maakt. Hij is daarvoor verzekerd via zijn beroepsaansprakelijkheidsverzekeraar.
Controle of second opinion aan te bevelen
Wilt u toch zelf uw processtuk opstellen, maar twijfelt u over de inhoud van uw dagvaarding of schriftelijk antwoord of dat van uw jurist? Laat hem even door ons controleren. Of vraag een gesprek aan waarbij we u voorbereiden op de zitting als u daar zelf alleen naar toe zou willen gaan. Wat kan u verwachten en waar moet u op letten? Dat kan u veel ellende besparen.